Dzieje Smętowskich ziem

W państwie pierwszych Piastów z przełomu X – XI wieku
W początkach istnienia państwa polskiego w XI w. teren obecnej gminy był pod władztwem przedstawicieli administracji książęcej, która zarządzała okręgami w ośrodkach kasztelańskich w Świeciu i Starogardzie. W połowie XI w. nastąpiło oderwanie ziem pomorskich od Polski i powrót dawnych lokalnych władców.

W okresie po ponownym przyłączeniu do Polski w 1123 – 1227
W tym okresie teren obecnej gminy był pod zwierzchnictwem ośrodka grodowego w Świeciu,  gdzie w imieniu księcia zwierzchniego Polski zarządzali namiestnicy tytułowani jako „principes” lub książę. Wśród nich występowali: Grzymisław, Mściwoj I.

W okresie samodzielności politycznej Pomorza Gdańskiego 1227 – 1295
W tym okresie teren obecnej gminy obejmowało księstwo świeckie z ośrodkiem władzy książęcej w Świeciu, podległe zwierzchniemu księciu w Gdańsku. W II poł. XIII w. w Nowem funkcjonowała mniejsza jednostka – kasztelania nowska z siedzibą kasztelana w Nowem.
Jako książęta występowali: Świętopełk II, Warcisław I i Mściwoj II.

W okresie jednoczenia z Polska 1295 – 1309
W tym okresie teren obecnej gminy był związany z Polską. W imieniu władców występowali namiestnicy występujący w Świeciu i Nowem, reprezentowani przez ród Święców.

W okresie panowania Zakonu krzyżackiego 1309 – 1466
W tym okresie tj. od podboju Pomorza Gd. przez Krzyżaków w 1308 do zakończenia wojny trzynastoletniej w 1466r. ziemia smętowska wchodziła w skład Państwa Zakonu Krzyżackiego w Prusach, a administracyjnie i gospodarczo należała do okręgu nowskiego z siedzibą urzędników (prokuratorów) w Nowem, który wchodził w skład wójtostwa tczewskiego z siedzibą wójta w Tczewie a ten podlegał komturowi w Malborku.

W okresie panowania polskiego 1466 – 1772
W tym okresie ziemia smętowska należała do Królestwa Polski a administracyjnie wchodziła w skład prowincji Prusy Królewskie, Województwa Pomorskiego z siedzibą wojewody w Skarszewach (od ok. poł. XVII w.) i powiatu nowskiego a gospodarczo, pod względem administracji dóbr państwowych, do starostwa nowskiego.

W początkowym okresie zaboru pruskiego 1772 – 1815
W tym okresie, od pierwszego rozbioru Polski, ziemia smętowska należała do Królestwa Prus i wchodziła w skład prowincji Prusy Zachodnie (Westpreußen) z siedzibą Kamery Wojen i Domen w Kwidzynie (od 1807r. Rejencja Zachodniopruska w Kwidzynie) oraz powiatu (Landkreis) w Starogardzie Gdańskim.
W latach 1807 – 1813 nastąpiły czasowe zmiany w podległości państwowej i administracyjnej, co było spowodowane kampanią napoleońską na Pomorze w 1807r, kiedy przebywały tu wojska polskie dowodzone przez gen. J. H. Dąbrowskiego, następnie wojska francuskie a w końcu rosyjskie walczące z Francją. W tym czasie administracja w znacznym stopniu należała do dowódców wojskowych.

W okresie zaboru pruskiego po Kongresie Wiedeńskim 1815 – 1920
W tym okresie ziemia smętowska należała do Królestwa Prus i wchodziła w skład prowincji Prusy Zachodnie (Westpreußen) z siedzibą władz w Gdańsku, Rejencji Kwidzyńskiej (Regierungsbezirk Marienwerde) i z siedzibą władz w Kwidzynie, Powiatu Kwidzyńskiego (Kreis Marienwerde) z siedziba władz w Kwidzynie i urzędów obwodowych (ukształtowanych ok. 1870r) we: Frący, Kopytkowie, Rynkówce i Ostrowitem oraz do kształtujących się w poł. XIX w. gmin wiejskich w: Kamionce, Kościelnej Jani, Lalkowach, Leśnej Jani, Bobrowiecu (do 1877 i od 1906) i Rynkówce (od 1903) i obszarów dworskich w: Frąca, Kopytkowo, Lalkowy, Leśna Jania, Rynkówka, Smętowo, Smętówko, Smarzewo, Kornatka (od 1877) i Bobrowiec (od 1877 do 1906).

W okresie II Rzeczposplitej 1920 – 1939
W tym okresie teren obecnej gminy należał do Rzeczpospolitej Polskiej i wchodził w skład Województwa Pomorskiego z siedzibą wojewody w Toruniu oraz w latach 1920 – 1932 do Powiatu Gniewskiego i należących do niego wójtostw we: Frący z siedzibą we Włosienicy, Kopytkowie, Ostrowitem i Rynkówce oraz samorządowymi gminami (tzw. jednowioskowe): Bobrowiec, Kamionka, Kościelna Jania, Lalkowy, Leśna Jania, Rynkówka i obszarami dworskimi: Frąca, Kopytkowo, Lalkowy, Leśna Jania, Smętowo, Smętówko, Stara Jania,
W 1932r zlikwidowano Powiat Gniewski a teren obecnej gminy przydzielono do:

• powiatu starogardzkiego z wójtostwami we Frący i Kopytkowie oraz gminami (tzw. jednowioskowe): Bobrowiec, Kamionka, Kościelna Jania, Lalkowy, Leśna Jania, Rynkówka i obszarami dworskimi: Frąca, Kopytkowo, Lalkowy, Leśna Jania, Smętowo, Smętówko, Stara Jania,
• powiatu świeckiego z wójtostwem w Ostrowitem i gminami (tzw. jednowioskowe w Czerwińsku, Luchowie, Smarzewie i Kulmadze,

W 1934r przeprowadzono reformę podziału administracyjnego, zlikwidowano wójtostwa i utworzono gminy samorządowe (tzw. gminy zbiorowe) w tym:

• 3. 10. 1934r. gminę w Leśna Jania, wchodzącą w skład powiatu starogardzkiego i obejmującą dawne gminy jednowioskowe: Bobrowiec, Kamionka, Kościelna Jania, Lalkowy, Leśna Jania, Rynkówka i obszarów dworskich: Frąca, Kopytkowo, Lalkowy, Leśna Jania, Smętowo, Smętówko, Stara Jania,
• Gminę Nowe – wieś, wchodzącą w skład powiatu świeckiego i obejmującą m. in. pozostałe miejscowości z obecnej gminy, dawne gminy jednowioskowe: Czerwińsk, Luchowo, Smarzewo i Kulmagę.

W okresie okupacji niemieckiej 1939 – 1945
W tym okresie ziemia smętowska była pod okupacją Niemiec, administracyjnie została wcielona do Rzeszy Niemieckiej i wchodziła w skład okręgu Rzeszy, Gdańsk- Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig – Westpreussen) oraz:

• Rejencji Gdańskiej (Regierungsbezirk Danzig) w Gdańsku i Powiatu Starogardzkiego (Landkreis Preussch Stargard) oraz do urzędu obwodowego (Amstbezirk) w Leśnej Jani (Lesnian a od 1942 Waldjahn), do którego należały osady i folwarki : Bobrowiec, Frąca, Kamionka, Kopytkowo, Kościelna Jania, Lalkowy, Leśna Jania, Rynkówka, Smętowo,
• Rejencji Bydgoskiej (Regierungsbezirk Bromberg) i Powiatu świeckiego (Kreis Schwetz) oraz urzędu obwodowego (Amstbezirk) w Ostrowitem (Osterwitt), do którego należały osady i folwarki: Czerwińsk, Kulmaga, Smarzewo i Luchowo.

Jednocześnie w tym okresie funkcjonowały struktury Polskiego Państwa Podziemnego z delegaturą rządu emigracyjnego na Pomorze.

W okresie Polski Ludowej 1945 – 1989
W tym okresie ziemia smętowska należała do Rzeczypospolitej Polskiej (od marca 1945 do 21. 07. 1952), Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (od 22. 07. 1952 do 31. 12. 1989), Rzeczypospolitej Polskiej (od 31. 12 1989) i wchodziła:

• w okresie od 1945 – 28. 09. 1954 do:
  • Województwa Gdańskiego, Powiatu Starogardzkiego i Gminy Leśna Jania z gromadami: Bobrowiec, Frąca, Kamionka, Kopytkowo, Kościelna Jania, Lalkowy, Leśna Jania, Rynkówka i Smętowo,
  • Województwa Pomorskiego (28. 06. 1950 przemianowane na Województwo Bydgoskie), Powiatu Świeckiego i Gminy Nowe – wieś z gromadami: Czerwińsk, Smarzewo, Kulmaga i Luchowa,
• w okresie od 29. 09. 1954 – 31. 12. 1972 (gminy zostały zlikwidowane) do:
• Województwa Gdańskiego i Powiatu Starogardzkiego (powiększonego w 1954r. o Czerwińsk, Luchowo, Smarzewo i Kulmagę z Powiatu Świeckiego i Woj. Bydgoskiego) z gromadami: Frąca (1. 01. 1959 włączona do L. Jani), Leśna Jania, Smętowo,
• w okresie od 1. 01. 1973 do 27. 05 1990  do: Województwa Gdańskiego, Powiatu Starogardzkiego (28. 05. 1975 powiaty zostały zlikwidowane, wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny) i Gminy Smętowo Graniczne,
• w okresie od 28. 05. 1990 do 31. 12. 1998r (po przemianach ustrojowych w Polsce):
• do Województwa Gdańskiego i samorządowej Gminy Smętowo Graniczne,
• w okresie od 1. 01. 1999r. (po reformie administracyjnej państwa) do: samorządowego Województwa Pomorskiego z siedzibą w Gdańsku, samorządowego Powiatu Starogardzkiego w Starogardzie Gdańskim i samorządowej Gminy Smętowo Graniczne.

Na podstawie opr. Bogdana Badzionga.